Zielone Śląskie czyli Szlakiem Przyrody Województwa Śląskiego

Zielone Śląskie to prawdziwe oblicze regionu, które tworzą pasma górskie, skały i wapienne ostańce, źródlisko jednej rzeki i rzeki dostojnie meandrujące, a także wielkie dzieło hydrotechniki stworzone przez cystersów kilka wieków temu – to tylko niektóre z atrakcji przyrodniczych województwa śląskiego. Zacznijmy więc od korzeni. A dokładniej od korzeni „Królowej polskich rzek”, czyli Wisły.


Malinowska Skała, fot. www.slaskie.travel, Jakub Krawczyk

Rezerwat przyrody Barania Góra - tu zaczyna się Wisła!

Swój początek Wisła bierze z Białej i Czarnej Wisły, które wypływają z objętego ochroną rezerwatu przyrody Barania Góra. Wzniesienie to wyrasta w południowo-wschodniej części Beskidu Śląskiego (należącego do Beskidu Zachodniego) i osiągając wysokość 1220 m n.p.m., co sprawia, że jest drugim po Skrzycznem (1257 m n.p.m.) najwyższym szczytem tego pasma. Potrzebę ochrony jego cennej natury dostrzegali już Habsburgowie z pobliskiego Cieszyna, którzy uwielbiali tu polować, zwłaszcza na głuszce. Później, w dwudziestoleciu międzywojennym, walory góry dostrzegli polscy naukowcy, a w 1953 roku powołany został do życia rezerwat leśny o powierzchni około 380 ha. Zbocza góry porastają lasy zdominowane przez jodły i buki z domieszkami świerków, jaworów i jesionów. To atrakcyjny turystycznie punkt na mapie śląskiego, przez który przechodzi Główny Szlak Beskidzki rozpoczynający się w Ustroniu. Przyjemną wędrówkę można odbyć na przykład doliną Czarnej Wisełki na szczyt Baraniej Góry, a następnie wrócić do Wisły Czarnego doliną Białej Wisełki.


Barania Góra, fot. www.slaskie.travel, Jakub Krawczyk

Malinowska Skała – stąd są piękne widoki!

Za jeden z symboli Beskidu Śląskiego śmiało można uznać Malinowską Skałę (1152 m n.p.m), czyli malowniczy szczyt w paśmie Baraniej Góry, o którego atrakcyjności przesądza przede wszystkim skalna wychodnia, czyli skała wychodząca ponad powierzchnię ziemi. Jest to szczyt zwornikowy, czyli taki, na którym spotykają się przynajmniej trzy wypukłe formy ukształtowania terenu. Wspaniałe pejzaże gwarantowane! Na południe wychodzi grzbiet ku Baraniej Górze, na wschód krótki grzbiet Kościelca, po stronie północnej jest Skrzyczne, a w stronę północno-zachodnią biegnie grzbiet do
Przełęczy Salmopolskiej. I to z tej ostatniej prowadzi najprzyjemniejszy szlak na Malinowską Skałę, którego dodatkową atrakcją jest Jaskinia Malinowska.

Obserwatorium nietoperzy – tu mieszkają „gacki”!

Pewnego dnia na poddaszu jednej ze szkół w beskidzkiej miejscowości Brenna zadomowiły się dwa rzadkie i chronione gatunki nietoperzy: podkowiec mały (Rhinolophus hipposideros) i nocek duży (Myotis myotis). A ściślej mówiąc wybrały je na swoje miejsce rozrodu, który odbywa się w okresie od maja do września. Zakładają wtedy specjalne kolonie, w których przebywają matki z młodymi, a następnie część z nich rozgląda się po okolicy za jedną z licznych jaskiń nadających się do zahibernowania i przetrwania zimy. Pierwszy z wymienionych gatunków jest jednym z najrzadszych nietoperzy w naszym kraju i spotkać go można tylko w Beskidzie Śląskim, Karpatach, Sudetach i na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Drugi, choć jest znacznie bardziej powszechny i występuje
w różnych regionach, to i tak stanowi nie lada atrakcję otwartego w 2014 roku obserwatorium. Latające ssaki można w nim podglądać za pośrednictwem specjalnej szyby w typie lustra weneckiego, dzięki czemu goście widzą i słyszą zwierzęta, ale one pozostają odizolowane od wszelkich bodźców płynących z zewnątrz. Obserwacje są możliwe oczywiście tylko w letnich miesiącach, a więc wtedy,
gdy zwierzęta bytują na poddaszu, od wtorku do piątku po uprzedniej rezerwacji telefonicznej: 33 858 69 71.

Rezerwat przyrody Romanka – fauna i flora na wyciągnięcie ręki

Bardzo ciekawy jest także Rezerwat przyrody Romanka, utworzony na szczycie i w szczytowych partiach góry o tej samej nazwie. To całkiem pokaźne wzniesienie (1366 m n.p.m.), które jest pokryte jednym z większych kompleksów leśnych w Beskidzie Żywieckim. W skład drzewostanu wchodzą m.in. świerk pospolity, jodła pospolita, buk pospolity, klon jawor czy jarząb pospolity, przy czym wiek niektórych osobników świerka określa się na 250–300 lat, a jawora na około 300. Oznacza to, że są one cennymi, bo zanikającymi pamiątkami po pradawnej Puszczy Karpackiej, podlegającej ochronie od 1963 roku. W tych dorodnych lasach spotkać można kilku dzikich mieszkańców: dzika, wilka, jelenia, rysia, a także borsuka.


Rezerwat przyrody Romanka, fot. www.slaskie.travel, Jakub Krawczyk

Zobacz wszystkie miejsca na Szlaku Przyrody: www.przyroda.slaskie.travel

Rezerwat przyrody Łężczok – to stworzyli cystersi!

Rezerwat Przyrody Łężczok to miejsce zupełnie wyjątkowe. Chroni się tu bowiem przyrodę uformowaną ludzką ręką. Oto w miejscowości Babice ścieli się kraina wody, ptaków i ryb. Oficjalnie rezerwat powstał w 1957 roku, ale jego historia sięga kilku wieków wstecz i wiąże się z działalnością rudzkich cystersów, którzy słynęli z nowoczesnych i skutecznych rozwiązań hydrotechnicznych. Tutaj, na terenie łęgowym (stąd nazwa), a więc podmokłym obszarze leśnym, zakonnicy założyli aż osiem stawów o łącznej powierzchni 245 ha, w których hodowali ryby. Obecnie Łężczok zajmuje powierzchnię ponad 477 ha. Dziś akweny te są siedliskiem wielu zwierząt wodnych, a otaczające je gęste lasy stały się domem dla ogromnej liczby gatunków ptaków, zwłaszcza wodno-błotnych. Pomiędzy tymi malowniczymi zbiornikami wodnymi biegną groble, a niektóre z nich przeznaczono na ścieżki pieszo-rowerowe. Możemy po nich spacerować bez końca wsłuchując się w dźwięki przyrody i podglądając ptasie życie toczące się w szuwarach. To uwielbiane miejsce przez fanów wędkowania i birdwatchingu.

Mnisi, których dzieło do dziś podziwiamy, żyli w pobliskich Rudach gdzie przybyli w połowie XIII wieku z Jędrzejowa w obecnym województwie świętokrzyskim. Od razu przystąpili do budowy swojego klasztoru. Jak mówi miejscowa legenda, miejsce to wskazał im książę opolsko-raciborski, który podobno tutaj przetrwał noc, gdy zgubił się w czasie polowania. Dzisiejsze, barokowe budynki rozkwitły z pełną mocą pod koniec XVIII wieku, gdy Śląsk należał do cesarstwa austriackiego. Był to okres, w którym po epoce reformacji Habsburgowie za sprawą bardzo efektownej architektury pragnęli przyciągnąć wiernych z powrotem na łono kościoła katolickiego. Dziś miejscowość stanowi serce parku Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich, który zajmuje powierzchnię blisko 50 tys. ha. Jego największą perłą jest Pocysterski Zespół Klasztorno-Pałacowy wspaniale przywrócony do życia po zniszczeniach dokonanych w 1945 roku.
Obiekt kusi piękną architekturą i zaprasza do swych wnętrz, przede wszystkim do obejrzenia kapitularza, czyli miejsca spotkań zakonników oraz refektarza, który pełnił rolę klasztornej jadalni. Są tu też sale wystawowe, w tym ekspozycja poświęcona rodzinie von Ratibor und Corvey, do której Rudy należały od 1810 r., a więc od chwili kasaty zakonu w państwie pruskim, do 1945 r. Regularnie pojawiają się także wystawy czasowe, a ponadto organizowane są różne wydarzenia kulturalne. Ponieważ jednak nie tylko strawą duchową człowiek żyje, to działająca w klasztorze Restauracja Cysterska zaprasza na świetne dania kuchni lokalnej, a sklepik do zakupu produktów z klasztornej spiżarni. Po spożytym posiłku można iść na krótki spacer po parku, albo wybrać się na dłuższą wędrówkę np. do leśnego kościółka Magdalenka, który dzięki ofiarności i pomysłowości strażaków przetrwał wielki pożar lasów rudzkich w 1992 r.


Rezerwat przyrody Łężczok, fot. Kraina Górnej Odry, M. Giba

Graniczne Meandry Odry – tu rzeka kręci piruety!

Niedaleko Raciborza, tuż przy granicy z Republiką Czeską, malowniczo sunie Odra tworząca niesamowicie atrakcyjną krainę Graniczne Meandry Odry. Jest to około 7-kilometrowy odcinek, na którym wije się od Chałupek do miejsca, w którym wpada do niej Olza. To kolejny dziewiczo czysty i zachwycający teren, na którym można się oddać błogim spacerom lub wskoczyć do kajaka i zakola rzeki pokonać z wiosłem w ręku lub alternatywnie – z perspektywy rowerowego siodełka. Pięknych widoków nie brakuje, bo poza głównym korytem, krajobraz urozmaicają stare odnogi rzeki a także wyspy oraz łachy z piachu lub żwiru tuż przy brzegu. Do tego dochodzą strome, nierzadko pionowe wyrwy brzegowe. Na nudę nie mogą tu narzekać ani miłośnicy flory ani miłośnicy fauny, bo występuje tu sporo siedlisk ciekawych roślin i zwierząt, w tym tych, które podlegają ochronie. W powietrzu podziwiać można motyle jak np. modraszka bagniczka czy czerwończyka nieparka, w wodzie pływa różanka i piskorz zaś po powierzchni suną nurogęsi, gągoły, cyraneczki zwyczajne, na brzegach kumka kumak górski a bóbr europejski buduje tamy i żeremia.

Do chwycenia za wiosło zachęca też Ruda, jeden z dopływów Odry. Swój początek bierze w Baranowicach, południowej części miasta Żory. Swoją nazwę zawdzięcza kolorowi wywołanemu przez rudy darniowe, z których w minionych wiekach pozyskiwano żelazo. Rzeka po 55 km kończy swój bieg w Turzy. W okolicach miejscowości Rudy zatacza wyjątkowo piękne meandry wśród bujnej zieleni. Najpiękniejszy odcinek, na którym wstążka wody wije się wśród zarośli, znajdziemy na terenie wspomnianego już rozległego parku Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich.


Graniczne Meandry Odry, fot. Kraina Górnej Odry, M. Giba

Pierwszym krokiem do rozpoczęcia kajakowej przygody może być rzut oka na opracowane przez Śląską Organizację Turystyczną mapy kajakowe w wersji drukowanej oraz na stronie dedykowanej
turystyce kajakowej w regionie: www.kajakiemprzezslaskie.pl

Zobacz wszystkie miejsca na Szlaku Przyrody: www.przyroda.slaskie.travel

Dolina Wodącej

Zupełnie inny typ krajobrazu zobaczyć możemy na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej zajmującej północne połacie województwa. Jednym z zakątków, w którym najpełniej wybrzmiewa piękno tej krainy jest krasowa Dolina Wodącej w okolicy Wolbromia i Pilicy. Łagodny, zdominowany przez lasy i łąki krajobraz zdobią efektowne wapienne ostańce, które są najbardziej charakterystyczną cechą jurajskiego pejzażu. Są samotnymi, odizolowanymi od innych wzniesieniami powstałymi w wyniku wietrzenia i erozji jakichś większych masywów skalnych, których są pozostałościami. W tym wypadku około 30 z nich, jak Skały Zegarowe, robią imponujące wrażenie, tym bardziej, że ich wysokości względne (różnica między dnem doliny a ich szczytami) wynoszą nawet 100 m. Zupełnie niecharakterystyczne jest jednak to, że dolina nie posiada żadnego stałego cieku wodnego. Przyczynia się do tego podłoże, które jest zbudowane z wapienia, a więc łatwo przepuszcza wodę. Ciekawa jest również asymetria zboczy, co oznacza że prawe są łagodne, a lewe bardziej strome. Nie brak tu też dziedzictwa kulturowego, wszak przez Jurę Krakowsko – Częstochowską biegnie Szlak Orlich Gniazd, a jednym z nich jest stojący na stożkowatym wzniesieniu zamek Pilcza w Smoleniu. Po Jurze Krakowsko-Częstochowskiej można spacerować, można jeździć samochodem lub rowerem, można jej wyjątkową urodę poznawać wspinając się po skałkach. Ale można też wskoczyć do kajaka i spojrzeć na nią z poziomu wody. Do dyspozycji mamy spływy organizowane na przykład po Pilicy albo Liswarcie.

Góra Zborów

Równie wspaniałe ostańce zdobią Rezerwat przyrody Góra Zborów. Został on utworzony w 1957 r. na terenie Gór Zborów i Kołoczek w paśmie Skał Kroczyckich.
Sporo tu ostańców skalnych w tym przede wszystkim strzeliste skały wysokie na około 30 metrów, które są bardzo mocno eksplorowane przez miłośników wspinaczki. Procesy erozyjne doprowadziły też do powstania Jaskini Głębokiej położonej u podnóża Kruczych Skał i Dwoistej Baszty. Ma ona 190 m długości i 12,5 m głębokości. Jaskinia jest udostępniona do zwiedzania od połowy kwietnia do końca października. Trasę pokonuje się pod opieką przewodnika z Centrum Dziedzictwa Przyrodniczego i Kulturowego Jury, a czas jej przejścia zajmuje ok. 40 min. Ze względu na wilgotność i dość niską temperaturę nawet latem warto mieć okrycie wierzchnie.


Rezerwat przyrody Góra Zborów, fot. www.slaskie.travel,T. Renk

Zobacz wszystkie miejsca na Szlaku Przyrody: www.przyroda.slaskie.travel


Czytaj także: