Góralski folklor – wyjątkowy smak, ciepło i komfort

Górale, zamieszkujący Beskid Śląski i Żywiecki, nie stanowili jednolitej grupy etnograficznej. Różniły ich, choć rozbieżności te nie były duże, strój, folklor muzyczny, budownictwo i obrzędy. Obecnie kultywowaniem tradycji – głównie słowno-muzycznej i związanej z ubiorem – zajmują się zespoły regionalne i lokalne stowarzyszenia. Dawne sprzęty gospodarcze, stare chałupy i zabudowania można zobaczyć w skansenach, ludową sztukę wystawiają natomiast izby regionalne.
Wszędzie ubrania szyto z materiałów produkowanych na miejscu – lnianego płótna i wełny. Różniły się zdobieniami i wykończeniem, kolorem oraz dodatkami. Strój męski stanowiła płócienna koszula, sukienne portki i okrycie wierzchnie (cucha) oraz filcowy kapelusz. Wąskie spodnie miały u dołu z prawej strony rozcięcie (przypór) ułatwiające wkładanie. Było ono obszyte i zdobione w różny sposób, w zależności od grupy. Ubiór kobiecy obok koszuli i halki stanowiły spódnica, gorset lub kaftanik oraz zapaska, rodzaj fartuszka, który zakładano z przodu na spódnicę. Nieodłącznym elementem damskiego stroju były też korale i chusta.
Życie w Beskidach toczyło się swoistym rytmem wyznaczanym przez pory roku i kalendarz obrzędowy. Oprócz uprawy roli głównym zajęciem górali było pasterstwo. Redyk, oznaczający wiosenne wypędzanie owiec i bydła na halę i ich powrót, jesienią stanowi rodzaj tutejszego święta. Na górskich polanach pasły się tysiące owiec, kóz i krów, można było usłyszeć głos trombit i fujarek. W 2. poł. XX w. tradycja ta powoli zanikła, by w ostatnich latach znów zacząć się odradzać, choć kierdelom prowadzonym w góry daleko do liczebności tych dawnych. Dzisiejszy redyk, połączony z tradycyjnymi uroczystościami, stał się atrakcją turystyczną przyciągającą ludzi z kraju i z zagranicy. Bogata oprawa wydarzenia, skupiona wokół idei owczarstwa w Beskidach, kultywowania lokalnych tradycji pozwala na żywe spotkanie z folklorem, możliwość posmakowania oscypków, bundzu, bryndzy i potraw z baraniny, czy też na zakupy wyrobów rękodzieła ludowego - kwiatów z bibuły, zabawek ludowych, haftów, swetrów z owczej wełny, etc. Podczas imprezy odbywa się pokaz obrzędowości związanej z wpędem owiec na hale - pożegnanie baców we wsi, wyprowadzenie baców ze wsi na halę, mieszanie stad owiec, liczenie (cytanie), okadzanie i pierwszy udój owiec na hali, jak również wyrób sera, bryndzy oraz pokazanie codziennego życia na hali. Pokaz obrzędów jest przeplatany występami zespołów regionalnych oraz kapel ludowych, podczas których prezentuje się tradycyjne pieśni pasterskie, grę na instrumentach ludowych oraz lokalną gwarę.
Góralski folklor tworzy regionalną tożsamość, jednak poprzez wyjątkowość i moc oddziaływania silnie wpisuje się również w polską kulturę. Każdy Polak powinien, choć raz, posłuchać na żywo góralskiej muzyki, spróbować oscypka, bundzu i założyć na plecy kamizelkę z owczej wełny. Smak, ciepło i muzyka uzmysłowią wówczas skalę poczucia komfortu…